Pierwotne i pochodne kwasy tłuszczowe, czyli tłuszcze pod lupą

Pierwotne i pochodne kwasy tłuszczowe, czyli tłuszcze pod lupą Powszechnie znany podział kwasów tłuszczowych to ten na nasycone i nienasycone kwasy tłuszczowe. Kwasy omega 3 uznawane są za zdrowe, zaś omega 6 – za te kwasy tłuszczowe, które należy ograniczać w diecie. Utarło się nawet określenie: niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, które odnosi się do kwasów omega 3: DHA i EPA. Jednak z biochemicznego punktu widzenia określenie to jest bardzo nietrafione. Dlaczego? Gdyż prawdziwie niezbędne są jedynie te kwasy tłuszczowe, których nasz organizm nie jest w stanie zsyntetyzować. I te związki określane są mianem pierwotnych kwasów tłuszczowe, zaś syntetyzowane w organizmie kwasy tłuszczowe to tzw. pochodne kwasy tłuszczowe.

Pierwotne kwasy tłuszczowe, czyli jakie związki koniecznie muszą być dostarczone wraz z dietą

Za najważniejsze kwasy tłuszczowe uznawane są kwasy omega 3 – i dlatego większość z nas bardzo chętnie je suplementuje. Okazuje się jednak, że w naszej diecie nie powinno zabraknąć kwasów tłuszczowych ALA i LA. Kwas ALA, czyli kwas alfa – linolenowy oraz LA, czyli kwas linolowy to związki należące odpowiednio do kwasów omega – 3 i omega – 6.

Z kwasu ALA w organizmie syntetyzowane są pochodne kwasy tłuszczowe: kwas dokozaheksaenowy DHA oraz eikozapentaenowy EPA. Podobnie jak kwas ALA, także DHA i EPA są kwasami omega 3. Z kolei pierwotny kwas tłuszczowy omega 6 stanowi punkt wyjścia do pochodnych omega 6 – kwasu gamma linolenowego GLA oraz arachidonowego AA. W związku z tym, że organizm nie ma możliwości syntetyzowania pierwotnych kwasów tłuszczowych, konieczność dostarczenia ich wraz z dietą nie podlega żadnym dyskusjom. Z kolei pochodne kwasy tłuszczowe są syntetyzowane w organizmie w takich ilościach, w jakich są potrzebne – oczywiście pod warunkiem, że nie brakuje mu kwasów ALA i LA. W rzeczywistości jednak sytuacja wygląda zgoła odmiennie – dostarczamy zbyt dużych ilości kwasów DHA i EPA.

Kwasów pierwotnych potrzebujemy nawet 20 razy więcej niż kwasów pochodnych; z ich całkowitej puli około 5% podlega przetworzeniu na kwasy pochodne. Realne zapotrzebowanie na DHA i EPA jest więc niewielkie, a gdy suplementujemy te kwasy tłuszczowe, wówczas stężenie tych kwasów w organizmie nawet kilkaset razy przekracza ilości fizjologicznie syntetyzowane w organizmie.

Kwasy omega 6 zupełnie niesłusznie uznawane są za czynniki prozapalne, podczas gdy w rzeczywistości posiadają właściwości przeciwzapalne. Po spożyciu wraz z dietą kwasu LA dochodzi do syntezy kwasu GLA, a z niego – prostaglandyny PGE1 o właściwościach przeciwzapalnych. Ponadto PGE1 ogranicza syntezę w przebiegu stanu zapalnego zwiększonych ilości kwasu AA. Kwasów omega 6 nie należy się zatem obawiać, zwłaszcza, że omega 6 wywołują bardzo pożądane efekty biologiczne.

Jak komponować dietę, aby nie zabrakło w niej pierwotnych kwasów tłuszczowych?

Kwas alfa linolenowy można znaleźć w dużych ilościach w nierafinowanych olejach roślinnych: oleju lnianym, rzepakowym, a także w orzechach włoskich i laskowych. Ten kwas tłuszczowy można ponadto znaleźć w produktach odzwierzęcych – maśle i smalcu. Z kolei kwas linolowy znaleźć można m. in. w oleju z wiesiołka, oleju lnianym, oleju słonecznikowym, a także w pełnotłustym mleku krowim i przetworach mlecznych (serach żółtych, maśle). Należy bezwzględnie pamiętać, że nierafinowane oleje roślinne należy spożywać wyłącznie na zimno, gdyż w procesie smażenia stają się one źródłem niezdrowych tłuszczów trans. Ponadto oleje te należy przechowywać w ciemnej butelce, w lodówce – to spowolni proces utleniania cennych kwasów tłuszczowych.

Okazuje się zatem, że zamiast sięgać po suplementy diety zawierające DHA i EPA, lepiej jest zadbać o naturalne źródła ALA i LA, co pomoże zachować właściwe proporcje między wszystkimi ważnymi dla zdrowia kwasami tłuszczowymi. I ogólnie nie należy obawiać się tłuszczów w diecie, zwłaszcza tych zwierzęcych, gdyż ich zbyt niskie spożycie jest znacznie bardziej szkodliwe niż dostarczenie ich z dieta w dużych ilościach.

Pozostałe teksty